Zapraszamy na nową wystawę czasową w Muzeum Benedyktynów w Tyńcu – „Na początku był inicjał”. Będzie to wystawa kopii kart z kodeksów rękopiśmiennych.
Do naszych czasów dotrwał zaledwie ułamek średniowiecznych i renesansowych księgozbiorów, niemniej jednak bogactwo dekoracji malarskiej w ówczesnych rękopisach do dziś budzi nasz głęboki zachwyt. Jednym z najciekawszych elementów zdobienia kart kodeksów jest niewątpliwie inicjał.
Początkowo pierwsza litera zdania czy akapitu, eksponowana nieśmiało jako nieco większa lub wyróżniona kolorem, pełniła przede wszystkim funkcję porządkującą układ strony. Z czasem jednak twórcy ksiąg puścili wodze fantazji: iluminatorzy zaczęli eksperymentować z formą, stopniowo powiększając inicjał i dodając rozmaite elementy dekoracyjne. Poszczególne części składowe pierwszej litery przeobraziły się w swobodnie malowane motywy roślinne, zoomorficzne czy geometryczne. Przykładowo, drapieżny smok mógł wylatywać z nóżki litery R, a liście akantu wić się na owalu litery O. Do tego zestawu elementów zdobiących dołączyły uwielbiane przez iroszkockich iluminatorów plecionki.
Wyobraźnia średniowiecznych twórców zdawała się nie mieć granic, a jedynym ograniczeniem były krawędzie karty rękopisu. Inicjały potrafiły z pierwszej litery, a czasem nawet kilku słów, utworzyć niesamowitą dekorację malarską, szczelnie wypełniającą całą kartę. Każda litera w rękach sprawnego artysty mogła zostać podporządkowana imperatywowi ilustracyjnemu. Mimo funkcjonowania ustalonych schematów dekoracji dla poszczególnych typów ksiąg, każdy inicjał nosi w sobie ślad indywidualnego twórcy: jego wyobraźni, sprawnej kreski, fantazji, ale także stylistyki epoki, w której powstał. Nie ma dwóch identycznych inicjałów. Zachowane do dziś rękopisy są tego najwspanialszym świadectwem.
Wystawa podejmuje próbę ukazania tej różnorodności na przestrzeni wieków powstawania ksiąg rękopiśmiennych. Zobaczycie Państwo kopie całych stronic wraz z dekoracją malarską. Prace wykonane są w skali rzeczywistej, tak aby oprócz kontekstu, w którym pokazany jest inicjał, można było zobaczyć format poszczególnych kodeksów.
Prace wykonali rzemieślnicy oraz uczniowie skupieni wokół pracowni Barbary Bodziony, w której od 18 lat z pasją odtwarzane są techniki iluminatorstwa średniowiecznego.
Uczestnicy wystawy:
Ewa Adamczak, Kamil Bachmiński, Joanna Bielska – Krawczyk, Barbara Bodziony, Olga Burzej-Włodarczyk, Marta Chruściel-Piekarz, Ewa Galus, Małgorzata Galus, Dominika Furgał-Gadd, Aleksandra Kowalska, Ewa Kozińska, Anna Kryszczak, Agata Maliszewska, Agnieszka Mądroszkiewicz, Krystyna Misiak, Marta Newelska, Olga Paszkowska, Justyna Pawłowska, Katarzyna Sadownik, Ilona Skowera, Małgorzata Mazur-Sobańska, Marzena Walczak, Anna Wilczyńska, Joanna Żółtek.
W organizacji wystawy wzięli udział również:
dr Magdalena Łanuszka (treści merytoryczne), Zuzanna Karczewska (wizualizacja graficzna wystawy), mgr Elżbieta Starek i mgr Zdzisław Koczarski (transkrypcje), Karol Cetwiński OSB (treści merytoryczne i transkrypcje),My Mountain Studio (katalog wirtualny), FunSize, AlejeStudio oraz Cyfra7 (druki, oprawy introligatorskie), Agata Maliszewska (projekt biblioteczki), Ryszard Motaska (prace stolarskie), Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów (korekta redakcyjna), Jane Cowburn, Ann Shaw, Jennie Callomon i Cally Callomon (proofreading).
Kurator wystawy:
Barbara Bodziony – Iluminator, kaligraf, historyk sztuki, mediewista, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego. We Francji, w Angers kończy w 2007 roku z wyróżnieniem Wyższy Europejski Instytut Iluminacji i Rękopisów. Od 2008 lat prowadzi w Krakowie Szkołę Kaligrafii i Iluminacji, od 2016 roku wspólnie z Ewą Landowską pod nazwą Atelier Landowska & Bodziony. Od 2016 roku prowadzi semestralne zajęcia dla studentów krakowskich uczelni: ASP Wydział Form Przemysłowych. Jest także założycielką Pracowni Kaligrafii i Iluminacji, która wykonuje na zlecenie prace z dziedziny miniatorstwa i kaligrafii. Pracownia organizuje od 10 lat wolontariat szpitalny z zajęciami artystycznymi dla małych pacjentów krakowskich szpitali. Od 2008 roku nieprzerwanie prowadzi regularne warsztaty kaligrafii oraz iluminacji SKRYPTORIUM w opactwie tynieckim. Współautorka podręcznika do kaligrafii Piękna Litera wydawanego od 2016 roku. Autorka trzech tomów: Minuskuła karolińska, Uncjała i Bastarda gotycka wydanych w Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów.
Otwarcie wystawy odbędzie się podczas wernisażu 25 października 2025 r. o godz. 18.00.
Serdecznie zapraszamy!
Zdjęcie: Marcin Marecik
