Zespół zabudowań gospodarczych po wschodniej stronie klasztornego wzgórza powstał zapewne jeszcze w okresie średniowiecza. Należał on do tynieckiej parafii. Wraz z pobliskim kościołem parafialnym św. Andrzeja, budynkiem plebanii, spichlerzem i dalszymi zabudowaniami stodół i szpitala tworzył stosunkowo rozbudowany kompleks gospodarczo-socjalny. Niestety całość tego założenia została niemal doszczętnie zniszczona podczas Konfederacji barskiej w 1772 r. Odbudowano tylko niewielką część dawnego założenia. Dzięki ostatnim pracom renowacyjnym – po skuciu cementowych tynków i podwieszanych sufitów – udało się odsłonić kamienne wątki murów czy strop z deskowaniem. Pozwoliło to na doprecyzowanie chronologii powstawania poszczególnych partii zabudowań oraz ich przeznaczenia. Za najstarsze można uznać skrzydło północne, które pochodzi zapewne z okresu odbudowy po Konfederacji barskiej w ostatniej ćwierci XVIII w. Budynek przechodził kilka remontów; świadkiem jednego z nich jest stosunkowo dobrze zachowany strop z deskowaniem i wyrytą datą 1889. Staranność opracowania stropu wskazuje, że w tamtym czasie nie znajdowały się tu pomieszczenia typu obora czy stodoła, lecz raczej mieszkalne lub urzędowe. Być może były to pomieszczenia organisty i szkółki parafialnej. Z czasem – może jeszcze w XIX w. – dodano skrzydło zachodnie. Pozostała część południowa powstała już po II wojnie światowej. Po odnowieniu opactwa (w 1939 r.) powracający benedyktyni zaadaptowali zastane budynki na centrum gospodarcze – urządzono tu oborę, chlewnię wraz z potrzebnym zapleczem. Po likwidacji owego gospodarstwa w 2006 r. opuszczone budynki stopniowo zamieniały się w niszczejący pustostan o coraz bardziej przygnębiającym wyglądzie.
Dopiero w roku 2022 wraz z intensyfikacją przygotowań do jubileuszu 980-lecia założenia opactwa (1044-2024) skrystalizowała się myśl o projekcie adaptacji opuszczonych budynków gospodarczych z przeznaczeniem ich na cele związane z kultywowaniem tradycji miejsca, jako część strategii „U progu nowego millenium” Opactwa Benedyktynów w Tyńcu – promocji kultury i gościnności. Dzięki pozyskanej dotacji opracowano kompleksową dokumentację projektową. W roku 2023 przeprowadzono generalny remont konserwatorski budynków dawnego gospodarstwa dając im tym samym szansę na nowe życie.
Jednym z głównych zadań powyższej strategii jest nie tylko konserwatorska troska o materialne dziedzictwo, lecz przede wszystkim ochrona ducha miejsca, co w przypadku zwiększającego się stale napływu turystów i gości staje się niełatwym acz koniecznym działaniem. Stworzenie nowej strefy działalności kulturalnej właśnie w kompleksie dawnego gospodarstwa, wraz z dalszymi planami rewaloryzacji zabytkowego zespołu ogrodowego ma uchronić przed zatłoczeniem i zgiełkiem klasztorny dziedziniec z najbliższymi przyległościami. Naszym pragnieniem jest to, aby każdy z przybywających do Tyńca turystów i gości mógł odnaleźć i rozpoznać ideę towarzyszącą benedyktynom od półtora tysiąca lat – klasztoru jako miejsca spotkania: patrymonium, duchowości, kultury i gościnności.
Michał Gronowski OSB, benedyktyn tyniecki, historyk, mediewista. Absolwent Wydziału Teologicznego Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (2002). Doktorat w 2006 na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Habilitacja w 2014 na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Od 2007 pracownik Zakładu Historii Średniowiecza Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego.
Zdjęcia: Marcin Ciba
